Tuy nhiên, bên cạnh sự tiện dụng của gas thì đi kèm với nó là những rủi ro, bất ổn luôn rình rập. Nhiều năm nay, đã xảy ra rất nhiều vụ việc liên quan đến mất an toàn từ việc sử dụng gas. Những vụ việc đó gây thiệt hại về người, tài sản, gây tâm lý lo ngại cho người dân khi sử dụng gas. Trung bình mỗi năm, cả nước có trên 150 vụ tai nạn từ gas. Mặc dù đã được các cơ quan chức năng và truyền thông cảnh báo nhưng tình trạng tai nạn từ gas vẫn liên tục xảy ra và có chiều hướng gia tăng, nhiều vụ việc gây hậu quả bi thương, khiến người chết, bị thương, nhà cửa bị cháy, bị sập…Nguyên nhân dẫn đến các vụ việc cháy, nổ rất nhiều, từ cả hai phía kinh doanh và người sử dụng. Nhưng có thể nói, nguyên nhân trước hết là sự mất an toàn ngay từ những cơ sở kinh doanh gas bởi sau đó đều ẩn chứa những bí mật “động trời”…
Đối với các cơ sở kinh doanh gas, nếu thực sự có tư cách pháp nhân thì đã có những biện pháp đảm bảo an toàn. Nhưng điều đáng nói là, nhiều cá nhân sang, chiết, kinh doanh gas trái phép, làm theo kinh nghiệm, không có các biện pháp bảo đảm an toàn. Bên cạnh đó, các loại bình gas, kể cả các loại bình lớn nhỏ không rõ nguồn gốc xuất xứ, đã qua sử dụng lâu ngày gây hoen rỉ. Các phụ kiện của hệ thống như: van, vòi, khóa bình, bộ phận đánh lửa…hết niên hạn sử dụng không được thay thế, vì thế nhiều bình gas, đường dẫn dễ bị rò rỉ, mất an toàn khi sử dụng hoặc có các tác động từ bên ngoài gây tia lửa điện như: bật lửa, tàn thuốc, va chạm tạo ma sát giữa các vật kim loại, bật thiết bị điện, nổ xe máy…
Một trong những nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên được các nhân viên kinh doanh gas “tiết lộ”, đó là kiểu “làm ăn chộp giựt” sang chiết gas trái phép của các chủ cơ sở kinh doanh gas trái phép. Họ sang chiết gas từ các bình gas giá thấp như: Gas Vạn Lộc, Gas Gia Định sang bình Gas Shell (xanh lam), Gas Total (vàng), Gas Elf (bình đỏ). Họ sử dụng những niêm phong giả giống niêm phong chính hãng để chụp lên bình gas sang chiết. Mỗi lần như vậy họ “ăn” chênh lệch giá từ 30.000 – 50.000 đồng/bình. Các bình Gas Shell, Total, Elf cũ tồn tại ở các cửa hàng không được đổi bình mới từ công ty sản xuất mà chúng sẽ luôn được sử dụng quay vòng tại các cửa hàng hay hộ gia đình. Do đó, các bình gas này ngày càng xuống cấp, độ an toàn giảm, những gioăng cao su giữ kín gas sẽ hở gây nguy hiểm cho người tiêu dùng. Các hộ kinh doanh này chủ yếu sử dụng cách làm thủ công đơn giản khi sang chiết gas, không có thiết bị an toàn. Thực tế đã chứng minh có nhiều trường hợp cháy, nổ tại các cửa hàng gas mà nguyên nhân chính là sang chiết gas trái phép…
Để kiếm lời từ quá trình giao nhận gas, nhân viên giao gas cố tình tạo nguy cơ cháy, nổ. Khi giao gas, nắm bắt tâm lý kém hiểu biết về thiết bị sử dụng gas của người tiêu dùng (chủ yếu phụ nữ và người già) nên nhân viên giao gas hay nói rằng van gas, dây gas bị hỏng, có hở mùi để người tiêu dùng phải thay với giá quá cao so với thực tế, trong khi van gas và dây gas vẫn sử dụng tốt. Lợi dụng khi chủ nhà không để ý, các nhân viên này còn vặn hở gas ở bình hay bẻ van gas. Có những nhân viên chuẩn bị cả kim sắt để chọc thủng dây dẫn gas hoặc dùng dao cứa dây để tạo vết nứt. Sau đó, họ báo với chủ nhà rằng thiết bị gas bị hỏng và buộc chủ nhà phải thay với giá rất đắt. Một số trường hợp nhân viên cố tình làm hỏng bếp gas của chủ nhà để mang bếp về sửa lấy tiền.
Việc kiếm lời từ sự cố tình tạo nguy cơ cháy, nổ của các nhân viên giao nhận gas mang lại cho họ cũng như các chủ cơ sở kinh doanh lợi nhuận rất lớn. Với van an toàn của hãng GOLDSUN giá bán thực tế là 100.000 đồng/chiếc nhân viên và cửa hàng gas có thể bán đủ các mức giá từ 200.000 – 400.000 đồng/chiếc. Thậm chí có nhân viên đã thay van với giá 960.000 đồng/chiếc. Còn dây dẫn gas giá thực tế từ 20.000 – 50.000 đồng/chiếc (chiều dài 1m) thì họ có thể thay từ 100.000đồng – 300.000đồng/chiếc. Việc cho nhân viên thay thiết bị gas có 30% hoa hồng khi trừ đi chi phí mà chủ hộ mua thiết bị gas ban đầu khiến cho các nhân viên này có thêm hành vi sai trái, thiếu đạo đức, gây thiệt hại và nguy hiểm cho người tiêu dùng. Chẳng hạn, van gas chủ cửa hàng nhập với giá 50.000đồng/chiếc. Nếu nhân viên thay là 350.000đồng/chiếc. Thì nhân viên sẽ được (350.000 – 50.000)/3 = 100.000 đồng/chiếc. Vậy chủ cửa hàng thực tế sẽ thu (350.000 – 100.000 = 250.000 đồng/chiếc (lãi 200.000 đồng/chiếc so với giá bán thực tế 50.000 đồng/chiếc)…
Tuy nhiên, trong quá trình sửa chữa, thay thế, họ đã lắp thiếu các chi tiết của bếp, thậm chí một số cố tình lắp thiếu bộ phận cảm ứng nhiệt của bếp (có chức năng tự ngắt, đóng đường dẫn gas), làm bếp mất khả năng tự ngắt an toàn trong quá trình đun nấu như tràn nước hay gió lùa. Đặc biệt nguy hiểm hơn, như trường hợp nhân viên dùng dao cứa dây cao su để tạo vết nứt, nếu chủ nhà không thay dây như mong muốn, nhân viên đó vẫn để nguyên vết nứt ra về, phó mặc cho chủ nhà, dẫn đến nguy cơ cháy, nổ.Mặt khác, kiến thức về an toàn cháy, nổ tại các cơ sở kinh doanh gas cũng không được trang bị chưa đầy đủ. Các cửa hàng gas từ khi mọc ra như nấm đã có hình thức bảo dưỡng gas miễn phí cho các hộ gia đình. Nhưng thực tế trong quá trình thực hiện, một số nhân viên của các cửa hàng gas khi vào nhà dân thường lau chùi bếp rất qua loa, thậm chí không có bảo dưỡng mà chỉ mục đích dán số của cửa hàng mình đè lên số của các cửa hàng khác để tranh thị phần. Không chỉ có hành vi sai trái như làm hỏng van gas, dây gas, để thay lấy tiền hoặc làm mất uy tín cửa hàng gas khác mà còn có những trường hợp nhân viên cửa hàng gas còn trộm cắp tài sản như: điện thoại, tiền bạc của người dân mà sau khi những nhân viên này ra về chủ nhà mới phát hiện mất đồ. Một số các cửa hàng gas, phương tiện chở gas cũ nát, không an toàn, khi chạy trên đường gây lên tiếng nổ khó chịu cho người dân; nhân viên chở gas phóng nhanh vượt ẩu gây tai nạn cho người đi đường. Hầu hết các cửa hàng gas khi tuyển nhân viên mới không có đào tạo bài bản về những kiến thức sử dụng gas và giải quyết sự cố về gas cho nhân viên. Do đó xảy ra một số vụ tai nạn do nhân viên mới không nắm vững kỹ thuật trong quá trình thay gas hay xử lý sự cố dò gas dẫn đến chính nhân viên đó gây ra cháy, nổ cho hộ gia đình sử dụng. Đa phần các đại lý và các cửa hàng gas đều thiếu sự hướng dẫn cụ thể cho người tiêu dùng các quy tắc sử dụng gas an toàn. Đặc biệt là không chú trọng hướng dẫn người tiêu dùng các biện pháp xử lý khi rò rỉ gas, là nguyên nhân chính gây ra các vụ cháy, nổ mà chính xuất phát từ sự không hiểu biết của người dùng và sự thiếu trách nhiệm của nhà cung cấp.
Sự thiếu hiểu biết, thiếu cảnh giác và bất cẩn của người dùng gas cũng là nguyên nhân gây các vụ cháy, nổ đáng tiếc, kể cả việc sử dụng gas ở cơ sở sản xuất cũng như nấu nướng trong gia đình. Tâm lý thiếu cảnh giác, ít người chú ý đến kiểm tra an toàn các thiết bị chứa, dẫn, đốt gas. Thông thường các gia đình hay cất bình gas trong tủ bếp cho gọn, nên không có thói quen kiểm tra hệ thống an toàn, khóa, mở van trước và sau mỗi lần sử dụng. Nhiều gia đình hiện nay, do người lớn đi làm, giao cho người già và con trẻ hoặc giúp việc sử dụng bếp gas tùy ý, có trường hợp không thạo, việc điều chỉnh bếp và tắt, mở bếp dễ quên, kiến thức phòng ngừa cháy, nổ và xử lý kém…Mặt khác, ở nhiều gia đình khi đi mua bếp gas thường chú ý đến giá thành sản phẩm thấp, độ tiêu hao nhiên liệu ít mà quên đi yếu tố bảo đảm an toàn của sản phẩm. Một số nhà hàng, quán ăn và gia đình do tiết kiệm vẫn dùng các loại bếp gas du lịch dùng bình gas mini – loại bình rất nhanh cũ, độ an toàn không cao.
Để hạn chế những nguy cơ cháy, nổ từ gas, đảm bảo an toàn cho mỗi người dân, đối với những cơ sở, cá nhân kinh doanh gas trái phép, không đảm bảo an toàn cháy, nổ, cần phải có sự khảo sát của cơ quan chức năng ở từng địa phương, qua đó phát hiện chấn chỉnh, ngăn chặn và xử lý kịp thời các biểu hiện vi phạm. Mặt khác, cần phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức người dân trong lựa chọn phương tiện cũng như bảo đảm an toàn khi sử dụng gas. Có thể yêu cầu cảnh báo về mức độ nguy hiểm trên các thiết bị chứa gas. Ngoài ra, các cơ quan chủ quản cũng nên tăng cường nghiên cứu, sản xuất các loại bình chứa, bếp, van, khóa, dây dẫn, thiết bị cảnh báo khí gas…có độ an toàn cao, tiện lợi hơn để góp phần giảm thiểu tai nạn đáng tiếc từ việc kinh doanh, sử dụng gas cho người dân./.
Thảo Nguyên.
