Vào những ngày Tháng Tám năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhân dân ta đã vùng lên lật đổ ách thống trị của phát xít Nhật, đập tan xích xiềng nô dịch ngót 100 năm của thực dân Pháp, xóa bỏ chế độ phong kiến đã tồn tại hàng nghìn năm, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Cách mạng Tháng Tám thắng lợi đã tạo ra bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử Việt Nam, mở ra một kỷ nguyên mới huy hoàng cho dân tộc: Kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là bản hùng ca thời đại, bản hùng ca bất hủ, mãi mãi âm vang đi cùng năm tháng, cổ vũ, động viên toàn dân tộc Việt Nam vững bước trên con đường đi lên phía trước.
Bác Hồ đọc “Tuyên ngôn độc lập” tại vườn hoa Ba Đình
Vào cuối thế kỷ XIX, sau khi xâm chiếm nước ta, thực dân Pháp đã thực hiện một chính sách thống trị vô cùng hà khắc. Chúng dùng mọi thủ đoạn bóc lột dân lành, vơ vét tài nguyên, thẳng tay đàn áp chém giết những người yêu nước, đẩy dân tộc ta vào đêm trường nô lệ. Không chịu khuất phục, nhân dân ta đã nhiều lần vùng lên chống ách nô dịch thực dân, nhưng các phong trào yêu nước đều không thể giành thắng lợi vì thiếu một đường lối đúng đắn. Chỉ đến khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời với người sáng lập là lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh, được soi sáng bằng Chủ nghĩa Mác – Lê nin, nhân dân ta mới có được con đường cứu nước đúng đắn: Con đường gắn liền sự nghiệp giải phóng dân tộc với chủ nghĩa xã hội. Từ đó về sau, mặc dù từng giai đoạn, Cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng có những nhiệm vụ chiến lược khác nhau, nhưng tinh thần độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội đã trở thành kim chỉ nam cho Cách mạng Việt Nam vượt qua biết bao thử thách to lớn để đi đến thắng lợi.
Mít tinh tổng khởi nghĩa trước Nhà hát lớn Hà Nội (19/8/1945)
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, phong trào Cách mạng Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh. Nhiều cao trào cách mạng – những cuộc tập dượt cách mạng lớn đã diễn ra để tiến tới Tổng khởi nghĩa. Đó là cao trào Xô Viết – Nghệ Tĩnh năm 1930 – 1931, cao trào vận động dân chủ 1936 – 1939, cao trào đánh Pháp đuổi Nhật những năm đầu thập niên bốn mươi của thế kỷ XX, đêm trước của Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945. Những cao trào cách mạng này đã mang đến những kinh nghiệm quý báu giúp Đảng ta hoàn thiện đường lối và chiến lược cách mạng, tăng cường sức mạnh tổ chức, nâng cao năng lực vận động và tập hợp quần chúng và khi thời cơ đến, Đảng ta đã lãnh đạo toàn dân nhất tề vùng lên tổng khởi nghĩa, giành chính quyền trong toàn quốc.
Từ năm 1945, quân đội Xô Viết ngày càng giành được nhiều thắng lợi, giải phóng hàng loạt nước ở Châu Âu và tiến thẳng vào sào huyệt của phát xít Đức ở Béclin…và ngày 8/8/1945, Liên Xô tuyên chiến với phát xít Nhật, đẩy quân đội Nhật vào tình thế thất bại. Ngày 13/8/1945, Nhật Hoàng đã chấp nhận đầu hàng Đồng Minh. Lúc này, thời cơ có một không hai đã đến, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp đã quyết định thông qua kế hoạch Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên cả nước. Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc, ra Quân lệnh số 1 và khẳng định: “Giờ tổng khởi nghĩa đã đến! Cơ hội có một cho quân, dân Việt Nam cùng giành lấy quyền độc lập của nước nhà… Chúng ta phải hành động cho nhanh, với một tinh thần vô cùng quả cảm, vô cùng thận trọng!… Cuộc thắng lợi hoàn toàn nhất định sẽ về ta!”.
Theo chỉ thị của Hồ Chí Minh, ngày 16/8/1945, Quốc dân Đại hội chính thức khai mạc, tượng trưng cho ý chí, nguyện vọng và khối đại đoàn kết toàn dân tộc đã nhất trí thông qua đề nghị Tổng khởi nghĩa của Mặt trận Việt Minh và thành lập Ủy ban Giải phóng dân tộc. Sáng ngày 17/8/1945, các thành viên trong Uỷ ban Giải phóng dân tộc vừa được Đại hội bầu đã ra mắt quốc dân và làm lễ tuyên thệ trước sân đình Tân Trào. Thay mặt Uỷ ban, hướng lên Quốc kỳ, Chủ tịch Hồ Chí Minh trân trọng đọc lời tuyên thệ.
Cũng trong ngày 17/8, cả Hà Nội tưng bừng khí thế sục sôi khởi nghĩa. Sáng ngày 19/8/1945, theo lời hiệu triệu của Việt Minh, với rừng cờ đỏ sao vàng, nhân dân Hà Nội xuống đường, tiến thẳng về trung tâm Nhà hát thành phố để dự mittinh. Sau loạt súng chào cờ và bài Tiến quân ca, đại biểu Ủy ban quân sự cách mạng đọc lời hiệu triệu của Việt Minh, biến cuộc mittinh trở thành cuộc biểu tình vũ trang tiến vào chiếm Phủ khâm sứ, trại lính bảo an và các cơ sở của chính phủ bù nhìn… Ngày 19/8 trở thành mốc son lịch sử thắng lợi của cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám ở Thủ đô Hà Nội.
Từ Hà Nội, làn sóng cách mạng tiếp tục toả đi khắp nơi, nhân dân cả nước đã nhất tề vùng dậy đấu tranh giành chính quyền. Cùng ngày, ở các tỉnh: Yên Bái, Phúc Yên, Thái Bình, Thanh Hóa, Khánh Hòa đã liên tiếp khởi nghĩa thành công. Từ ngày 20/8 – 28/8/1945, trên khắp các tỉnh, thành phố khác trong cả nước, cuộc Tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi (Huế đã khởi nghĩa ngày 23/8/1945, Sài Gòn khởi nghĩa ngày 25/8/1945). Ngày 30/8/1945, Hoàng đế Bảo Đại – vua cuối cùng nhà Nguyễn đã tuyên bố thoái vị, trao lại ấn kiếm cho cách mạng, kết thúc sự trị vì của triều đại phong kiến này.
Ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình – Hà Nội, Chủ tịch Chính phủ lâm thời Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và khẳng định: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do độc lập ấy”. Một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội của nước Việt Nam mới bắt đầu! Ba ngày sau đó, ngày 5/9/1945, với tư cách là chủ nhà, Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã đón tiếp quân Đồng minh vào tước khí giới quân Nhật trên đất nước ta.
70 năm trôi qua, thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 vẫn là một sự kiện diệu kỳ trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước vĩ đại của dân tộc. Khát vọng độc lập, tự do, cùng với một đường lối chính trị đúng đắn và sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng và Hồ Chí Minh đã tạo ra xung lực hồi sinh mạnh mẽ, góp phần làm nên thành công của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, kiến lập ra một Nhà nước Việt Nam mới. Diễn ra và giành thắng lợi trong một thời gian ngắn, nhưng Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã để lại nhiều bài học quý báu cho Đảng và nhân dân ta trong hành trình hướng đến tương lai, kiên định mục tiêu: độc lập dân tộc gắn với CNXH, vì một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Bằng việc lật đổ chế độ thực dân, phong kiến đã lỗi thời, lập nên một chế độ xã hội mới tiến bộ, tạo ra những biến đổi xã hội – chính trị to lớn và căn bản, Cách mạng tháng Tám thực sự là một bước nhảy vọt về chất của xã hội Việt Nam. Đây chính là cuộc hồi sinh vĩ đại của dân tộc Việt Nam, đưa dân tộc ta từ đêm trường nô lệ bước đến bình minh của một ngày mới đầy hứa hẹn. Thắng lợi Cách mạng tháng Tám chính là kết quả của một quá trình đấu tranh cách mạng lâu dài của nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, trong đó sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng đứng đầu là lãnh tụ Hồ Chí Minh và khối đại đoàn kết toàn dân tộc dựa trên nền tảng lòng yêu nước là những nhân tố căn bản nhất làm nên thành công của cuộc Tổng khởi nghĩa lịch sử.
Bản hùng ca Cách mạng Tháng Tám tiếp tục ngân vang theo dọc cuộc trường chinh cách mạng của dân tộc Việt Nam vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Với truyền thống yêu nước nồng nàn, với tinh thần đấu tranh chống ngoại xâm kiên cường, bất khuất, nhân dân ta đã vượt qua biết bao thử thách, gian khổ, hy sinh để đánh thắng thực dân Pháp và đế quốc Mỹ trong hai cuộc kháng chiến thần kỳ, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, đưa cả nước đi lên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội. Sau ngày non sông thu về một mối, trước những vận hội và thách thức mới, Đảng lại lãnh đạo toàn dân tộc tiến hành công cuộc đổi mới, thực hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và mở cửa hội nhập quốc tế nhằm xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh.
Trần Hồng Minh (Tổng hợp)