Scandinavian Star được đóng tại Pháp năm 1971, là một con tàu chở khách kết hợp với phà kéo. Thiết kế tàu gồm 9 tầng:
Tầng 1: Phòng kỹ thuật, kho.
Tầng 2: Phòng kỹ thuật, các khoang máy móc, thiết bị, hệ thống lạnh và khoang của thủy thủ đoàn.
Tầng 3&4: Phòng chứa xe với các khoang hành khách bên ngoài.
Tầng 5: Khoang hành khách.
Tầng 6: Các nhà hàng, siêu thị nhỏ.
Tầng 7: Các cửa hàng, các văn phòng và là nơi đậu các xuồng cứu sinh.
Tầng 8: Các văn phòng, vũ trường.
Tầng 9: Giếng trời, tầng thượng.
Con tàu sử dụng các vật liệu chống cháy cho các vách ngăn bên trong. Các tầng và vách ngăn được chế tạo bởi 30mm amiang silicat và được ép một lớp nhựa 1,5mm. Trần nhà được ép 10mm amiang silicat, trần của 90 phòng ở tầng thứ 5 còn được ép thêm 4mm PVC. Tuy nhiên, con tàu không được trang bị bất kỳ hệ thống báo cháy, chữa cháy tự động nào. Trên thực tế, khi phát hiện ra cháy, người ta phải nhấn nút báo động bằng tay. Các thành viên thủy thủ đoàn mang các quốc tịch khác nhau, sự hạn chế trong giao tiếp là rất lớn và họ hầu như không được đào tạo kỹ thuật an toàn về phòng cháy chữa cháy.
Tháng 3 năm 1990 của Tập đoàn VR Dano mua Scandinavian Star để thay thế Holger Danske chở khách trên tuyến đường giữa Frederikshaven, Đan Mạch đến Oslo, Na Uy.
21h45’ ngày 6/4/1990, con tày rời Oslo, Na Uy dưới sự chỉ huy của thuyền trưởng Hugo Larsen với thủy thủ đoàn gồm 99 người và 383 hành khách.
Khoảng từ 01h45’ đến 02h00 ngày 7/4/1990, một đám cháy nhỏ được phát hiện trong đống quần áo, thảm, đệm bên ngoài phòng số 416 ở phía cửa của tầng thứ 4, đám cháy này nhanh chóng được dập tắt. Tuy nhiên, sau đó, một vụ cháy thứ hai bắt đầu phát sinh ở phần phía sau của hành lang mạn phải của Tầng 3, gần cầu thang. Trong vòng một vài phút, ngọn lửa lan nhanh chóng đến toàn bộ phía mạn phải và từ đó lan rộng đến các tầng khác Khói dày đặc lan rộng trong các hành lang trên các tầng.
Thuyền trưởng tàu ra lệnh đóng toàn bộ các cửa ngăn cháy tự động, sau đó ngắt toàn bộ hệ thống điều hòa không khí vì ông cho rằng chính không khí từ hệ thống điều hòa góp phần duy trì sự phát triển của đám cháy. Chính vì hành động đó mà trong các hành lang, một sát thủ vô hình xuất hiện, khí cacbon monooxit (CO) và hydro xyanua (HCN), khi các khoang không được thông gió.
02h24’ sáng, thuyền trưởng phát tín hiệu cấp cứu, trong vòng 30 phút, hành khách và các thủy thủ trên boong đã được cứu. Nhưng những người ở trong các cabin phía dưới đã bị bỏ quên. Trong lúc rối ren, thuyền trưởng nói với những người cứu hộ rằng “ông ấy nghĩ tất cả mọi người đã sơ tán khỏi tàu”. Các đội cứu hỏa của Thụy Điển và Na Uy đã được báo động ngay khi tín hiệu cấp cứu phát ra, nhưng phải mất 3h họ mới tới được chỗ con tàu gặp nạn. Những người đầu tiên lên tàu là những nhân viên cứu hỏa được huấn luyện đặc biệt để xâm nhập vào những tòa nhà đầy khói và tìm kiếm những người còn sống, họ cũng cho rằng trên con tàu gặp nạn không còn người. Nơi họ xâm nhập thật khủng khiếp. Leif Andren, một lính cứu hỏa của thành phố Gothenburg, Thụy Điển kể lại cảnh tưởng thật kinh hoàng khi thấy những xác người nằm la liệt trên các hành lang: “…Những xác chết và mùi khí HCN nồng nặc là những ký ức tôi không bao giờ quên được…”, Andren kể lại trong sự bàng hoàng.
Vì con tàu Scandinavian Star bị ép đưa vào hoạt động thật nhanh nên các biển báo lối thoát hiểm khi cháy vẫn được giữ nguyên như trước, viết bằng tiếng Anh và Tây Ban Nha trong khi hầu hết những người Scandinavian không thể đọc được. Một số biển báo chỉ dẫn các hướng trái ngược nhau. Các xác chết mà Leif Andren phát hiện ra nằm cách các lối thoát có 3m. Lối thoát đó đáng nhẽ đã cứu sống họ trước khi họ bị ngạt vì khói độc. Quá trình thu dọn các xác chết bị cản trở bởi đám cháy vẫn tiếp diễn trên tàu. Nhiệt độ bên trong thân tàu lên đến trên 2000 C. Đám cháy hoành hành trong 38 giờ mới được dập tắt.
158 người đã thiệt mạng sau vụ cháy. Những nạn nhân được tìm thấy trong tình trạng cơ thể có nhiều chấn thương. Một số người bị chết cháy, tuy nhiên đa số họ chết do ngạt khói. Họ thiệt mạng do thiếu oxy, ngộ độc khí cacbon monooxit (CO) và hydro xyanua (HCN). Chỉ có 6 người thiệt mạng mà trong cơ thể của họ không tìm thấy các khí trên (4% số nạn nhân). 18 nạn nhân có nồng độ hydro xyanua trong cơ thể đủ cao để kết luận rằng họ thiệt mạng do ngộ độc khí này. Hầu hết những người đã chết được tìm thấy trong phòng của họ (99 người). 25% số nạn nhân được tìm thấy chết trong phòng tắm, thường là với một chiếc khăn che mặt.
Sau thảm kịch, Thụy Điển, Na Uy, Đan Mạch đồng thỏa thuận thành lập một ủy ban điều tra nguyên nhân thảm kịch, thu thập chứng cứ từ những người sống sót. Các tính toán và thử nghiệm cháy được thực hiện tại Viện Quốc gia về kiểm tra xác minh (Dantest) Đan Mạch. Kết luận của Ủy ban điều tra kết luận nguyên nhân vụ cháy do một kẻ phá hoại. Kết luận cũng cho rằng con tàu Scandinavian Star chưa đạt được các yêu cầu an toàn về phòng cháy chữa cháy trong vận tải hành khách và rằng nó được đưa vào sử dụng quá nhanh. Đồng thời, Ủy ban cũng đưa ra khuyến nghị đến các chính phủ Thụy Điển, Na Uy, Đan Mạch, yêu cầu các quy định kỹ thuật an toàn chặt chẽ nhất đối với các tàu biển giao thông trong khu vực Bắc Âu.
Thảm kịch Scandinavian Star là bài học để ngành hàng hải hoàn thiện hơn hệ thống kỹ thuật an toàn cho các con tàu, giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản khi có cháy xảy ra. Các lực lượng chữa cháy trên toàn thế giới cũng có trách nhiệm thành lập và tổ chức các lực lượng chữa cháy chuyên nghiệp trên biển, đảm bảo tính chủ động trên mọi tình huống, đặc biệt là ở một khu vực rất đặc biệt như trên biển.
Huy Quang (Khoa 2)