“Bác Hồ – một tình yêu bao la” là cuốn sách do Nhà Xuất bản Kim Đồng phát hành tháng 5/2010. Tác phẩm này chứa đựng vô số câu chuyện chân thực và xúc động từ những họa sỹ, nghệ nhân lớn trong và ngoài nước kể về Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu, trong đó có nhiều sự kiện mà không phải ai cũng biết. Cuốn sách là tập hợp những tác phẩm nghệ thuật như: tượng chân dung bằng đồng của Vũ Cao Đàm, tranh khắc gỗ Hồ Chủ tịch ở Việt Bắc của Nguyên Văn Ty và Phan Kế An, tranh bút sắt Bác Hồ của Vân Đa, ký họa Nguyễn Ái Quốc của Eric Johanson (họa sỹ người Đức). Đặc biệt, có một câu chuyện kể về cuộc gặp gỡ của Bác Hồ và danh họa Picasso tại Paris vào năm 1946. Một cuộc gặp đáng nhớ sau hàng chục năm của hai người bạn, hai người đồng chí từng hoạt động tại Đảng Cộng sản Pháp. Câu chuyện của ông Vũ Đình Huỳnh, thư ký của Bác thời bấy giờ được ghi lại bởi tác giả Cần Thư Công trong cuốn sách “Bác Hồ – một tình yêu bao la”, tư liệu này đồng thời đã được xuất bản trên Báo Ấp Bắc ra ngày 5/3/1992.
Ít ai biết, Chủ tịch Hồ Chí Minh và danh họa người Tây Ban Nha Pablo Picasso từng có một tình bạn gắn bó suốt nhiều thập kỷ. Thiên tài hội họa lớn nhất thế kỷ 20 đã nói về những bức tranh do Nguyễn Ái Quốc vẽ trên tờ báo “Người cùng khổ” với một niềm ngưỡng mộ chân thành trước tâm hồn và tư tưởng của Người. Năm 1911, Bác Hồ khi đó 21 tuổi, mới đặt chân lên đất Pháp, Bác đã gặp gỡ và quen biết họa sỹ Picasso khi đó đã 30 tuổi và là một họa sỹ nổi danh tại Paris. Qua những lần tham gia một số hoạt động nghệ thuật, Bác Hồ đã vài lần gặp gỡ Picasso và nhiều văn nghệ sỹ khác ở nhóm Clarté (Ánh sáng).
Danh họa Picasso thời trẻ tại Paris và Nguyễn Ái Quốc thời trẻ trên con tàu sang Pháp.
Cuộc gặp ấy đã diễn ra một cách thân mật và giản dị, một cuộc gặp sau 35 năm không gặp của hai người bạn đồng chí hướng, từng cùng gia nhập Đảng Cộng sản Pháp. Năm 1946, Bác qua Pháp để dự Hội nghị Fontainebleau và tranh thủ đến thăm người bạn cũ, danh họa Picasso sau nhiều năm xa cách. Tới Pháp với tư cách nguyên thủ quốc gia, thượng khách của nước Pháp, nhưng Bác vẫn không quên ghé thăm để tỏ lòng ngưỡng mộ một người bạn nghệ sỹ từng chứng kiến một thời trai trẻ đầy gian khó của mình, đó là danh họa Pablo Picasso. Cuộc gặp gỡ đặc biệt đó đã được ông Vũ Đình Huỳnh kể lại như sau:
Một hôm, Bác gọi tôi đến bảo:
– Chú thay bộ quân phục, mặc thường phục đi với tôi ngay bây giờ.
Lúc lên xe, đi một quãng Bác mới cho hay:
– Hôm nay, chúng ta đến thăm danh họa Picasso.
Tôi ngạc nhiên:
– Bác cũng quen họa sỹ Picasso ạ?
Bác nói:
– Giả sử không quen biết từ trước thì đến Thủ đô Paris này, chúng ta vẫn phải đến chào một con người sáng tạo hội họa khó hiểu mà nghệ thuật của tranh ông lại làm nhiều người mê.
Bác đến không báo trước. Lúc người giúp việc của Picasso đưa Bác đến gần cửa, họa sỹ đã nhận ra Bác. Ông vội chạy tới:
– Chào anh Nguyễn!
Hai người ôm chầm lấy nhau. Rồi Picasso lùi lại một bước ngắm Bác:
– Anh chóng già quá, nhưng đôi mắt vẫn trẻ và như sáng hơn thời chúng ta gặp nhau ở Trụ sở nhóm Clarté (Ánh sáng)”.
Picasso đưa Bác đi xem phòng tranh của ông. Bác cầm từng bức tranh, im lặng tuyệt đối. Tôi thấy sự xúc động hiện rõ trên gương mặt trầm tư của Người. Lúc trở vào phòng trà, Picasso hỏi Bác:
– Anh cho tôi một lời khuyên.
Bác nói:
– Chúng tôi đến chiêm ngưỡng nghệ thuật của anh. Mọi lời bình về tranh Picasso chỉ là nét viền quanh cái khung của bức tranh. Anh miễn cho tôi – một người không am hiểu nghệ thuật hội họa cho lắm.
Picasso cười thoải mái, giọng vui hẳn lên:
– Tôi còn nhớ bức tranh anh vẽ trên báo Le Paria (Người cùng khổ), anh ký Nguyễn Ái Quốc bằng chữ Tàu. Ngày ấy tôi nói với Henri Basbusse: “Chỉ mấy nét vẽ này ta đã thấy một tư tưởng, một tâm hồn đẹp tàng ẩn bên trong”. Nếu như anh tiếp tục con đường hội họa thì biết đâu đấy, cũng có thể sẽ có một Nguyễn Ái Quốc họa sỹ. Nhưng hôm nay anh Nguyễn là Hồ Chủ tịch, người đi đầu trong cuộc đấu tranh cho độc lập tự do của dân tộc mình và của các dân tộc bị áp bức khác.
Ông mời Bác uống nước, rồi phác mấy nét chân dung Bác. Xong, ông cất vào cặp giấy vẽ. Đến lúc tiễn Bác ra cửa, ông mới trao cho Bác. Sau đó, Bác trao lại cho tôi cất giữ… Tiếc thay, qua nhiều năm sóng gió của chiến tranh, bức chân dung đã thất lạc, nếu còn, nó sẽ là một bằng chứng sinh động cho tình bạn giữa hai vĩ nhân. 15 năm sau (tháng 8/1961), nhân dịp danh họa Picasso tròn 80 tuổi, Bác Hồ đã gửi tới bạn một bức thư chúc mừng. Trong thư Người viết: “Đồng chí Picasso thuộc vào những con người luôn luôn trẻ, bởi vì những con người ấy sôi nổi trong tâm hồn một tình yêu say mê cái Thiện, cái Mỹ, với hòa bình và nhân đạo. Tình yêu ấy đã dẫn dắt Picasso đến với chủ nghĩa cộng sản. Và vì thế, họa sỹ mãi mãi giữ được tuổi Xuân”.
Đó là những lời tốt đẹp mà vị lãnh tụ tối cao của nhân dân ta dành cho nhà danh họa, người có cảm tình đặc biệt với cuộc kháng chiến của Việt Nam chống thực dân Pháp. Picasso là tác giả của bức tranh “Mừng nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà lập lại hoà bình” (1954). Khi Đế quốc Mỹ xâm lược Việt Nam, ông cũng đã lên tiếng phản đối cuộc chiến tranh đẫm máu và dùng ngôn ngữ hội họa biểu thị tình cảm của mình đối với nhân dân Việt Nam. Những trận bom của Mỹ dội xuống Việt Nam làm ông nhớ đến sự kiện phát xít Đức ném bom huỷ diệt Thị trấn Guernica thuộc xứ Basgue chôn rau cắt rốn của ông ngày 26/4/1937. Đó là những ngày đau đớn và đầy căm giận không nguôi của ông, đã thúc giục ông thực hiện bức tranh hoành tráng rộng tới 30m2 mang tên Guernica. Chính là ông, tại Hội nghị Trí thức toàn Châu Âu họp năm 1968, đã trực tiếp lên diễn đàn cực lực phản đối cuộc xâm lược Việt Nam của Mỹ. Ông kêu gọi: “Tất cả nghệ thuật hiện đại Châu Âu đứng về phía Việt Nam!”. Và ông nói rõ: “Đối với chúng ta, những họa sỹ, nghề nghiệp của chúng ta là ở đây, trong chiến tranh và hoà bình. Hiển nhiên là tất cả nghệ thuật hiện đại đứng về Việt Nam. Hàng ngày hàng ngày đã bao năm nay, tôi khâm phục lòng dũng cảm phi thường của các bạn Việt Nam… Đấy là dân tộc của các hiệp sỹ”.
Tình cảm sâu sắc đó cho đến trước khi qua đời, đại danh họa vẫn hướng về Việt Nam. Theo di chúc của ông, người cháu gái của ông tên là Maria Ruiz Picasso đã tặng 400.000USD góp phần xây dựng Làng Tình thương ở Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh với 25 căn nhà nhỏ, một dãy nhà tập thể, một bệnh xá nhỏ, một khu sân chơi và bể bơi. Ngôi làng đã đón nhận 350 trẻ em trong suốt 20 năm hoạt động. Tiếp đó, hàng tháng, bà Marina Picasso gửi tặng 150.000USD để giúp Bệnh viện Nhi đồng Thành phố Hồ Chí Minh gây quỹ để mua thêm trang thiết bị, hỗ trợ các khóa huấn luyện nghiệp vụ cho y bác sỹ, xây mới, sửa sang một số tòa nhà trong bệnh viện, tặng sữa cho trẻ nhỏ./.
ĐĂNG LÂN
(Theo Tạp chí PC&CC)