Carabiner (móc khóa chuyên dụng dùng cho chiến sĩ cứu nạn, cứu hộ) là một thiết bị quan trọng được sử dụng trong hoạt động di chuyển hoặc cứu nạn, cứu hộ trên cao và dưới sâu; thiết bị này là một mắt xích, một chiếc khóa quan trọng trong chuỗi các hoạt động đòi hỏi an toàn tuyệt đối.
Sự an toàn của người sử dụng phụ thuộc vào một Carabiner duy nhất. Để giảm thiểu rủi ro, điều quan trọng là phải biết cách chọn và sử dụng Carabiner cho phù hợp để hạn chế lỗi xảy ra do bị vỡ hoặc vô tình làm mở Carabiner. Sau đây là phương pháp cơ bản trong việc chọn và sử Sdụng Carabiner:
- Phương pháp chọn Carabiner
1.1.Chọn theo hình dạng khung xương Carabiner phù hợp khi sử dụng.
Carabiner được sử dụng cho hoạt động trên cao.
Nhà sản xuất đã thiết kế Carabiner theo nhiều hình dạng và với các hệ thống khóa khác nhau. Điều này cho phép người sử dụng lựa chọn các tính năng phù hợp và hiệu quả nhất với mục đích sử dụng cụ thể hoặc nhiều mục đích khác nhau. Chọn sai Carabiner thường dẫn đến giảm hiệu quả và/hoặc giảm sự thoải mái. Trong trường hợp nghiêm trọng cũng có thể làm giảm mức độ an toàn gây nguy hiểm.
Trên thực tế, Carabiner có các hình dạng khác nhau tương ứng với các loại khung xương khác nhau:
Các hình dạng khác nhau của Carabiner.
Hình dạng khác nhau của khung xương Carabiner có ảnh hưởng đến:
– Ứng suất trục chính.
– Phân bố tải trọng.
– Kích thước khe hở của Carabiner và khả năng đưa dây vào.
– Lực phân bố ở một số vị trí nhất định.
– Khả năng thao tác dễ dàng.
Một ảnh hưởng khác ít nhận biết hơn là sự cân bằng của bản thân Carabiner: Ví dụ Carabiner hình quả lê xoay dễ dàng hơn, có thể dẫn đến việc định vị kém. Những chiếc Carabiner hình chữ D có xu hướng giữ nguyên vị trí đã được định vị tốt hơn.
Chúng ta cùng nghiên cứu các loại Carabiner với hình dạng khung xương khác nhau và hiệu quả sử dụng của nó trong các trường hợp:
* Carabiner hình chữ D:
Carabiner hình chữ D
Carabiner hình chữ D có khả năng định vị của tải trọng theo trục lớn nhất, gần nhất với mặt xương chịu lực chính của khung. Phù hợp sử dụng với tải trọng đơn giản như kết nối với thiết bị máy móc, gắn vào điểm neo…
* Carabiner hình Oval:
Carabiner hình Oval
Carabiner hình Oval có hình dạng khung đối xứng nên dễ phân bố đều tải trọng. Phù hợp sử dụng cho thiết bị có lỗ gắn lớn, ròng rọc…
* Carabiner hình quả lê:
Carabiner hình quả lê.
Carabiner hình quả lê có có khung phần treo lớn. Sử dụng để kết nối được nhiều thiết bị hoặc các thiết bị có kích thước lớn, cồng kềnh.
* Carabiner mở rộng:
Carabiner mở rộng.
Carabiner mở rộng có cấu tạo móc khóa được thiết kế mở rộng tối đa. Việc mở rộng tạo điều kiện thuận lợi cho việc gắn vào trục neo, dây cáp…
* Carabiner đa hướng:
Carabiner đa hướng.
Carabiner đa hướng có hình dạng cụ thể phù hợp được sử dụng trong các trường hợp chịu tải từ các hướng lực đồng tâm khác nhau.
* Carabiner định hướng:
Carabiner định hướng.
Carabiner định hướng được thiết kế sao cho điểm đặt lực vào vị trí cụ thể, phân bố lực theo hướng xác định. Việc xác định điểm đặt và hướng lực có tác dụng để tối ưu hóa khả năng tải trên trục chính, được sử dụng cho các mục đích cụ thể.
1.2. Chọn theo loại khóa của Carabiner
Ngoài các Carabiner được thiết kế với các hình dạng khung xương khác nhau thì còn được chế tạo có sự khác nhau về hệ thống khóa hãm. Các hệ thống khóa hãm được tính toán thiết kế khác nhau nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau trong từng ứng dụng cụ thể, nhằm tạo ra hoạt động hiệu quả, thuận tiện, chính xác giữa thao tác của người sử dụng và sự an toàn, cụ thể có các loại khóa Carabiner như sau:
* Khóa loại vít:
Carabiner dạng khóa vít.
Carabiner dạng khóa vít là loại khóa thủ công cổ điển sử dụng nguyên lý ống lồng trục, đa năng và được sử dụng phổ biến vì có những ưu điểm và nhược điểm liên quan đến thao tác và độ an toàn như:
Ưu điểm:
– Thao tác khóa bằng tay, thiết kế chỉ khi người sử dụng muốn thực hiện.
– Có thể thao tác bằng một tay.
– Độ tin cậy cao trong môi trường bẩn hoặc khắc nghiệt.
– Tín hiệu báo chưa được khóa bằng trực quan sơn màu đỏ, thuận tiện cho việc giám sát.
– Người sử dụng chủ động vận hành tay khi thao tác khóa nên dễ dàng phát hiện ngay lập tức trong trường hợp khóa bị hỏng.
Nhược điểm:
– Mất nhiều thời gian để thao tác khóa.
– Rung động có thể làm khóa tự động mở ra do lỏng.
– Việc cọ xát khi thao tác cũng có thể làm khóa bị mở.
– Rủi ro xảy ra khi quên khóa.
* Khóa loại vặn đẩy:
Carabiner dạng khóa vặn đẩy.
Carabiner dạng khóa vặn đẩy là loại khóa tác động kép, tự động khóa và mở bằng tay bằng cách vặn rồi đẩy. Loại khóa này có ưu điểm và nhược điểm:
Ưu điểm:
– Tốc độ mở nhanh và dễ mở.
– Tự động khóa nhanh chóng.
Nhược điểm:
– Khi mở Carabiner phải vặn và kết hợp đẩy ống lồng nên khó thao tác.
– Cần phải sử dụng hai tay để lắp thiết bị vào Carabiner.
– Có thể bị khóa không đúng cách khi Carabiner đóng lại như dây buộc bị kẹt giữa mũi và ống lồng. Người sử dụng phải kiểm tra lại trạng thái Carabiner đã được đóng và khóa đúng cách, ngay cả khi khóa đã được tự động đóng lại.
– Nhạy cảm với sự cọ xát của dây hoặc thiết bị như ống lồng có thể vô tình mở khóa và khóa bị mở ra theo cùng một chuyển động.
* Khóa loại dây:
Carabiner dạng khóa loại dây.
Carabiner dạng khóa loại dây là loại khóa tự động khóa và mở tác động kép. Khóa được thiết kế đặc biệt sao cho phần ống lồng phải có thao tác kéo xuống và đẩy. Loại khóa này có ưu điểm và nhược điểm:
Ưu điểm:
– Tốc độ thao tác nhanh và dễ dàng mở gần giống như loại carabiner không khóa.
– Tự động khóa nhanh chóng: Carabiner phù hợp với kết nối và ngắt kết nối rất thường xuyên.
Nhược điểm:
– Tính an toàn của khóa không cao, chỉ hơn loại Carabiner không khóa.
– Rất nhạy cảm với áp lực bên ngoài: Ống lồng và trục khóa cùng mở theo một chuyển động.
* Khóa loại tự động khóa và mở ba tác động:
Carabiner dạng khóa tự động khóa và mở ba tác động.
Carabiner dạng khóa loại này là loại khóa tự động khóa và mở ba tác động kéo lên, vặn và đẩy. Loại khóa này có ưu, nhược điểm như sau:
Ưu điểm:
– Tự động khóa nhanh chóng.
– Tính an toàn cao do khóa ba tác động, không bị tác động bởi sự cọ xát và tác động lực bên ngoài.
Nhược điểm:
– Phải mở ống lồng mỗi khi mở carabiner.
– Dùng tay để thao tác khá khó khăn, cần thực hành nhiều để nhuần nhuyễn trong thao tác.
– Cần sử dụng hai tay để lắp thiết bị vào Carabiner.
– Có thể bị khóa không đúng cách khi Carabiner đóng lại như dây buộc bị kẹt giữa mũi và ống lồng. Người sử dụng phải kiểm tra lại trạng thái Carabiner đã được đóng và khóa đúng cách, ngay cả khi khóa đã được tự động đóng lại.
– Dễ bị kẹt khóa do bùn hoặc các vật thể lạ khác có thể cản trở việc tự động khóa.
* Khóa có chốt bi:
Carabiner dạng khóa có chốt bi.
Carabiner dạng khóa có chốt bi là loại khóa tự động khóa và mở ba tác động bao gồm ấn chốt bi, vặn và đẩy. Loại khóa này có ưu điểm, nhược điểm như sau:
Ưu điểm:
– Tự động khóa nhanh chóng.
– Chốt bi được đánh dấu để cảnh báo khóa bằng trực quan.
– Tính an toàn cao do khóa ba tác động, không bị tác động bởi sự cọ xát và tác động lực bên ngoài.
Nhược điểm:
– Khi mở khóa phải ấn chốt bi và vặn, kéo ống lồng mỗi khi mở Carabiner nên gây thao tác khó khăn, đặc biệt khi có đeo găng tay, cần phải luyện tập nhuần nhuyễn. Khóa khó sử dụng cho cả hai tay hơn so với các loại khóa khác.
– Cần sử dụng hai tay để lắp thiết bị vào Carabiner.
– Có thể bị khóa không đúng cách khi Carabiner đóng lại như dây buộc bị kẹt giữa mũi và ống lồng. Người sử dụng phải kiểm tra lại trạng thái Carabiner đã được đóng và khóa đúng cách, ngay cả khi khóa đã được tự động đóng lại.
* Khóa có chốt chìm:
Carabiner dạng khóa có chốt chìm
Carabiner dạng khóa có chốt chìm là loại khóa tự động khóa và mở ba tác động bao gồm sử dụng đầu mũi ấn chốt chìm, vặn và đẩy. Loại khóa này có ưu điểm, nhược điểm như sau:
Ưu điểm:
– Thời gian làm việc dài với khóa an toàn ba tác động với chốt chìm nên độ an toàn cao.
– Giúp hạn chế thao tác sai trong quá trình sử dụng.
– Giúp tránh trường hợp người sử dụng bị ngắt kết nối trong quá trình thao tác làm việc.
Nhược điểm:
– Phức tạp để ngắt kết nối tại hiện trường, trong trường hợp khẩn cấp.
– Có thể bị khóa không đúng cách khi Carabiner đóng lại như dây buộc bị kẹt giữa mũi và ống lồng.
* Khóa tự động và mở tác động kép:
Carabiner dạng này là loại khóa tự động khóa và khi mở hai tác động kéo nẫy khóa và đẩy. Loại khóa này có ưu điểm, nhược điểm như sau:
Ưu điểm:
– Tốc độ mở nhanh và dễ mở.
– Tự động khóa nhanh chóng.
– Tách rời hai tác động rõ ràng và cần thiết để mở khóa.
– Carabiner loại này có khả năng định hướng điểm đặt lực về phía khung xương trục chính chịu tải của Carabiner.
Nhược điểm:
– Khả năng tương thích hạn chế với điểm neo và thiết bị sử dụng.
– Không thể luân chuyển Carabiner trong quá trình thao tác.
– Tác động bên ngoài từ hệ cấu trúc hoặc thiết bị có thể làm mở khóa.
– Kích thước Carabiner lớn có thể làm tăng nguy cơ bị bửa tách khung xương Carabiner khi sử dụng.
* Khóa bằng đầu nối (ốc vít, bu lông…):
Carabiner dạng này là có khóa đóng thủ công bằng cách sử dụng chìa lục giác để vặn bu lông hoặc cờ lê để vặn đai ốc. Loại khóa này có ưu điểm, nhược điểm như sau:
Ưu điểm:
– Thời gian làm việc dài với khóa an toàn có độ an toàn cao.
– Giúp hạn chế thao tác sai trong quá trình sử dụng.
– Giúp tránh trường hợp người sử dụng bị ngắt kết nối trong quá trình thao tác làm việc.
– Khóa rất an toàn nếu việc khóa ban đầu được thực hiện chính xác.
Nhược điểm:
– Phức tạp để ngắt kết nối tại hiện trường, trong trường hợp khẩn cấp.
– Cần có dụng cụ cần thiết để lắp ráp như chìa lục giác, cờ lê để tháo bu lông, đai ốc.
– Để đảm bảo an toàn khi sử dụng thì ban đầu phải được thực hiện chính xác và kiểm tra cẩn thận trước khi sử dụng.
– Kích thước Carabiner lớn có thể làm tăng nguy cơ bị bửa tánh khung xương Carabiner khi sử dụng.
- Cách sử dụng Carabiner và một số lưu ý khi sử dụng.
Căn cứ hình dạng khung xương và cấu tạo khóa của Carabiner để lựa chọn phù hợp với mục đích sử dụng. Carabiner được thiết kế tối ưu sao cho sau khi được khóa và chốt chặt, trọng lượng chịu tải được phân bố dọc theo trục chính của khung xương Carabiner (như Carabiner hình chữ D, hình Oval, hình quả lê…). Đây là vị trí mạnh nhất, khỏe nhất của Carabiner. Tất cả các vị trí khác đều làm tăng nguy cơ bị gãy vỡ hoặc vô tình mở và do đó gây nguy hiểm cho người sử dụng.
Để phát huy hết tính năng và bảo đảm an toàn khi sử dụng của Carabiner cần lưu ý ba điểm sau:
– Chọn Carabiner phù hợp: Đảm bảo rằng Carabiner được chọn phù hợp với mục đích sử dụng và tương thích với phần còn lại của các thiết bị đang sử dụng và các thiết bị cần thiết khác để đảm bảo an toàn tuyệt đối trong quá trình làm việc.
– Đặt Carabiner đúng vị trí ngay từ đầu: Trên dây treo đang sử dụng, trên điểm neo, trên thiết bị trượt hoặc ở điểm cuối của dây buộc, khi đặt Carabiner, hãy kiểm tra chính xác rằng nó đã được sử dụng đúng vị trí và được khóa đúng cách.
– Theo dõi Carabiner khi sử dụng: Carbiner di chuyển quay xung quanh khi sử dụng, khi kéo dây, va vào các cấu kiện và rung động khi đang di chuyển. Thường xuyên kiểm tra xem các thiết bị sao cho không bị di chuyển vào vị trí nguy hiểm của Carabiner và hệ thống khóa của Carabiner vẫn phải đóng chặt tuyệt đối.
Ngoài ra, yếu tố để đảm bảo an toàn tuyệt đối trong quá trình sử dụng trong hoạt động cứu nạn, cứu hộ, yêu cầu người sử dụng cần phải có sự luyện tập thường xuyên, thực hành nhuẫn nhuyễn các thao tác vận hành thiết bị Carabiner nói riêng và các thiết bị cứu nạn, cứu hộ nói chung./.
Theo Cục Cảnh sát PCCC&CNCH