Amoniac (NH3) là một trong những loại hóa chất có độc tính cao, do đó khi xảy ra sự cố cháy sẽ gây ra những hậu quả hết sức nghiêm trọng cho tính mạng, sức khỏe của con người và môi trường xung quanh…
Đặc điểm khi xảy ra sự cố rò rỉ hóa chất NH3
NH3 là khí không màu, có mùi hăng khai, nhẹ hơn không khí, dễ hòa tan trong nước, NH3 thường được nén dưới dạng lỏng, khi ra tiếp xúc với không khí sẽ chuyển thành hơi nên nồng độ rất cao. NH3 khi rò rỉ ra môi trường sẽ lan rất nhanh, chiếm thể tích khu vực xảy ra sự cố, gây ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe con người đặc biệt là các cơ sở, khu dân cư cuối hướng gió.
Mức độ nguy hiểm của khí NH3 đối với cơ thể phụ thuộc vào đường tiếp xúc cũng như liều lượng và thời gian. Ở nồng độ cao, khí này có thể ngay lập tức gây phỏng da, mắt, mũi, họng, đường hô hấp, thậm chí dẫn đến mù, tổn thương phổi và tử vong. Hít phải khí NH3 nồng độ thấp hơn sẽ gây ho, kích ứng mũi, họng, nuốt vào cơ thể gây bỏng miệng, họng và dạ dày. Khi xâm nhập vào người, NH3 tác dụng với nước trong cơ thể tạo thành Amoni hydroxit (NH4OH) có tính ăn mòn và làm tổn thương tế bào; các mô tổn thương bị thoát dịch cũng làm biến đổi Amoniac thành Amoni Hydroxit (NH4OH) tiếp tục gây phỏng da, mắt, đường hô hấp, tiêu hóa; chất này còn phá hủy các nhung mao và niêm mạc đường hô hấp là những cơ quan bảo vệ cơ thể chống lại sự nhiễm trùng; các tổn thương ở đường hô hấp có thể dẫn tới bệnh phổi mạn tính.
Khí NH3 nhẹ hơn không khí nên thường không tụ lại ở những nơi thấp nhưng trong môi trường ẩm ướt, NH3 có thể chuyển thành dạng hơi nước nặng hơn không khí, có thể lan ra trên mặt đất và những vùng thấp. Khi nồng độ NH3 cao khiến cho động vật xung quanh chết, cây trồng bị khô héo, rụng lá.
Diễn tập phương án phòng cháy chữa cháy, xử lý sự cố hóa chất (Ảnh: Minh Tuân)
Biện pháp bảo đảm an toàn khi xử lý sự cố rò rỉ hóa chất NH3
– Trường hợp sự cố rò rỉ hóa chất tại nơi sản xuất hóa chất NH3:
NH3 thường được sử dụng trong sản xuất phân đạm và khí hóa lỏng. Đối với các cơ sở sản xuất quy mô lớn phải trang bị hệ thống cảm biến rò rỉ NH3. Khi có sự cố xảy ra, các thiết bị báo động sẽ báo động. Khi đó, lực lượng PCCC và CNCH cơ sở được trang bị quần áo bảo hộ và thiết bị thở chuyên dụng sẽ vận hành việc xử lý sự cố theo quy trình.
Nếu rò rỉ xảy ra trong thiết bị hoặc đường ống, phải lập tức ngừng vận hành và tiến hành xả khí NH3 từ hệ thống trước khi cố gắng tháo gỡ bất cứ bộ phận nào để sửa chữa. Sự xuất hiện của tuyết trên bề mặt ngoài của đường ống cho thấy sự có mặt của khí NH3 lỏng hóa hơi trong hệ thống, tuyết phải được làm tan trước khi mở bất kỳ mối ghép nào. Nếu cần hàn, hệ thống cần được làm sạch hết NH3 và dầu mỡ.
Nếu sự cố vượt quá khả năng của lực lượng phòng cháy và chữa cháy cơ sở thì ngay lập tức thông báo cho lực lượng Cảnh PCCC và CNCH đến xử lý đồng thời báo động toàn công ty nhanh chóng sơ tán công nhân viên đến nơi an toàn và cảnh báo đến các hộ dân xung quanh.
Trường hợp sự cố xảy ra khi vận chuyển, sang chiết hóa chất NH3:
Xe bồn, trạm bơm hóa chất NH3 là những nơi rất dễ xảy ra sự cố rò rỉ trong quá trình vận chuyển, sang chiết. Người làm việc ở những khâu này cần đeo mặt nạ hoặc kính mắt và khẩu trang ướt, đi ủng và găng tay cao su butyl để phòng hộ. Khi NH3 bị rò rỉ có thể dễ dàng phát hiện bởi mùi cay; vị trí nơi rò rỉ nhỏ có thể xác định bởi giấy phenol ướt hoặc giấy quỳ. Tốc độ và mức độ đổi màu của giấy thử sẽ chỉ rõ mức độ rò rỉ, giấy phenol sẽ đổi từ màu trắng sang màu hồng hoặc đỏ đậm, giấy quỳ sẽ ngả màu xanh.
Nếu có rò rỉ cần nhanh chóng khóa ngắt nguồn phát hóa chất, nhanh chóng nằm thấp để tránh luồng khí NH3; bịt mũi bằng khẩu trang ướt và rời khỏi nơi ô nhiễm theo hướng ngược chiều gió. Trong trường hợp sự cố van bình bị hỏng và có một lượng lớn NH3 lỏng bị thoát ra, có thể dùng đất, cát để ngăn hoặc đào hố chứa NH3 lỏng để giảm khả năng tràn rộng và hạn chế sự bốc hơi chất này. Có thể dùng bọt bình bọt chữa cháy hoặc tấm nhựa để che lên bề mặt NH3 lỏng. Nếu không có đất, cát hoặc không đào được hố chứa NH3 lỏng thì có thể tìm cách quay thùng chứa NH3 lỏng sao cho van ở vị trí cao nhất nhằm hạn chế tốc độ NH3 thoát ra (một lít NH3 thể lỏng thoát ra tương đương với 1000 lít khí NH3).
Nhanh chóng thông báo cho lực lượng Cảnh sát phòng cháy chữa cháy để xử lý sự cố đồng thời hô hoán cho người dân xung quanh tránh xa sự cố.
Một yếu tố vô cùng nguy hiểm khi rò rỉ hóa chất NH3 của các xe bồn vận chuyển là xảy ra sự cố khi đang tham gia giao thông. Lúc này, mật độ phương tiện giao thông đa dạng, các lứa tuổi người nằm trong khu vực ảnh hưởng của hóa chất trải rộng; dòng phương tiện tham gia giao thông qua khu vực xảy ra sự cố cũng khó kiểm soát. Vì vậy, yếu tố tiên quyết cực kì quan trọng trong xử lý sự cố rò rỉ NH3 của các xe bồn vận chuyển khi tham gia giao thông là di tản người dân ra khỏi khu vực ảnh hưởng ngay lập tức; phong tỏa giao thông khu vực xảy ra sự cố, ngăn dòng phương tiện đi vào hướng khu vực ảnh hưởng của hóa chất.
Việc phong tỏa và di tản khu vực xảy ra sự cố được thực hiện bởi chủ phương tiện, người đã được đào tạo, tập huấn bài bản trong tình huống này. Bên cạnh đó là những người dân có khả năng hỗ trợ, cơ quan chức năng như Cảnh sát PCCC&CNCH, Cảnh sát giao thông, Cảnh sát khu vực tham gia vào việc phong tỏa và di tản người, phương tiện ra xa nơi xảy ra sự cố.
Lực lượng Cảnh sát phòng cháy chữa cháy triển khai màng ngăn bằng nước để ngăn ngừa phát tán ra môi trường; sử dụng các lăng chữa cháy đa tác dụng hoặc dùng vòi đục lỗ.
Các bước sơ cấp cứu nạn nhân bị tác động bởi NH3
– Bước 1: Người cứu nạn nhân bị ngộ độc Amoniac phải dùng mặt nạ phòng độc;
– Bước 2: Di chuyển nạn nhân ra nơi an toàn;
– Bước 3: Cởi bỏ quần, áo có nhiễm khí độc cho nạn nhân (cho đồ vào túi nhựa buộc kín và để nơi an toàn tránh lây nhiễm)
– Bước 4: Tiến hành sơ cấp cứu cho nạn nhân.
Nếu nạn nhân khi hít phải NH3: Chuyển nạn nhân khỏi khu vực bị ô nhiễm (trong khi phải chú ý bảo vệ cho mình), hô hấp nhân tạo hoặc nếu có điều kiện thì cho thở oxy. Giữ nạn nhân nằm ấm và yên tĩnh. Lưu ý các vết thương ở phổi có thể còn tiến triển sau 18-24 giờ. Nếu nạn nhân bị ngất cần xoa bóp lồng ngực và nhanh chóng đưa nạn nhân đến trạm y tế hoặc bệnh viện để cứu chữa.
Nếu nạn nhân bị NH3 bắn vào mắt: Chuyển nạn nhân khỏi vùng ô nhiễm; nhanh chóng rửa mắt bằng nước sạch hoặc vòi sen; nhẹ nhàng làm sạch các vết hóa chất. Tiếp tục rửa mắt (có thể cả 2 mắt) bằng dòng nước chảy nhẹ trong khoảng 15 phút hoặc lâu hơn và đưa đẩy tròng mắt về các phía cho sạch. Sau đó đưa nạn nhân đến trạm y tế hoặc bệnh viện để cứu chữa.
Nếu nạn nhân bị NH3 tiếp xúc với da: Dùng nước để xử lý quần áo, găng tay, ủng dính NH3. Không chà xát hoặc dùng thuốc mỡ bôi lên vết thương trên da;
Chuyển nạn nhân khỏi vùng bị ô nhiễm và nhanh chóng tắm rửa nạn nhân bằng nước sạch hoặc vòi sen (chú ý bảo vệ mắt). Rửa khoảng 1 giờ hoặc hơn. Sau đó đưa nạn nhân đến trạm y tế hoặc bệnh viện để cứu chữa.
– Bước 5: Bàn giao nạn nhân khi lực lượng y tế có mặt.
Theo Cục Cảnh sát PCCC&CNCH