Đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp trên thế giới và tại Việt Nam, đặc biệt là Thành phố Hồ Chí Minh trong những tháng qua đã làm cho nhiều người tử vong và nhiều người đang phải thở Oxy bằng máy hoặc bình khí thở để duy trì sự sống tại các bệnh viện, kể cả tại nhà trong khu dân cư.
Việc sử dụng khí Oxy số lượng nhiều như thế đòi hỏi các nhà cung cấp phải tăng cường sản xuất khí Oxy để cung cấp cho nhu cầu thiết yếu và cấp bách để cứu sống người nhiễm bệnh. Tuy nhiên, khí Oxy cũng là nguyên nhân thứ cấp tác động đến các hệ thống, thiết bị khác… gây ra các vụ cháy, nổ làm nhiều người chết trên thế giới như tại Ấn Độ làm 27 người chết, 2 vụ cháy tại IRaq làm 119 người chết và hơn 100 người bị thương tại Bệnh viện điều trị bệnh nhân COVID-19.
Để việc sản xuất, vận chuyển, bảo quản và sử dụng khí Oxy sao cho an toàn thì Phòng Cảnh sát PCCC&CNCH – Công an TP Hồ Chí Minh hướng dẫn, khuyến cáo như sau:
- Những điều cần biết về Oxy
– Khí Oxy là chất khí phổ biến, chiếm 21% thể tích không khí và đứng thứ 2 (sau Nito). Ở điều kiện thường, Oxy tồn tại chủ yếu ở dạng phân tử khí (O2) tự do hoặc trong các oxit, hợp chất chứa Oxy. Ngoài ra, còn tồn tại ở dạng ozon (O3) có trong bầu khí quyển của trái đất. Khí Oxy là một trong những yếu tố duy trì sự sống trên trái đất. Oxy cũng được sử dụng trong nhiều ứng dụng công nghiệp, thương mại, y học và khoa học.
– Đặc tính của Oxy là không độc, dạng chất khí, không màu, không mùi, không vị, không cháy… tuy nhiên Oxy là chất Oxy hóa cho hầu hết các đám cháy.
- Phương pháp sản xuất, bảo quản Oxy trong công nghiệp và y tế
– Oxy có thể được sản xuất như là kết quả của một phản ứng hóa học. Trong đó, oxy được giải phóng khỏi một hợp chất hóa học và trở thành khí. Phương pháp này được sử dụng để tạo ra một lượng Oxy hạn chế hoặc trong phòng thí nghiệm. Chỉ để hỗ trợ cuộc sống trên tàu ngầm, máy bay và tàu vũ trụ.
– Phổ biến nhất để sản xuất Oxy sử dụng trong công nghiệp và y tế là tách Oxy không khí. Bằng cách sử dụng quy trình chưng cất siêu lạnh hoặc quá trình hấp phụ hút chân không.
– Oxy sau khi được điều chế, sản xuất được hóa lỏng và chứa trong các bồn chứa dưới áp lực cao. Để đưa đến nơi sử dụng, oxy được vận chuyển bằng bồn đến nơi sử dụng và bơm trực tiếp vào bồn chứa của nơi sử dụng hoặc được san chiết sang các bình chứa nhỏ loại 40 lít, 10 lít, 8 lít, 5 lít, 2,5 lít… rồi vận chuyển đến nơi sử dụng.
- Đảm bảo an toàn PCCC trong quá trình sản xuất, bảo quản, vận chuyển, sử dụng Oxy
Oxy là chất không cháy, không có khả năng tự bốc cháy. Tuy nhiên Oxy là chất Oxy hóa mạnh, dễ tạo oxit với hầu hết các nguyên tố cũng như với các hợp chất khác. Đối với các đám cháy, một trong những nguyên tắc dập tắt đám cháy là giảm nồng độ khí Oxy hoặc cách ly Oxy với chất cháy. Mặt khác, Oxy sử dụng trong công nghiệp được tồn chứa ở dạng hóa lỏng, ở áp suất rất cao do đó dễ dẫn đến nguy cơ gây nổ. Chính vì vậy, quá trình sản xuất, bảo quản, sử dụng oxy phải đảm bảo yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn nói chung và yêu cầu về PCCC nói riêng.
3.1. Đối với quá trình sản xuất, bảo quản khí Oxy tại nhà máy
+ Nhà máy sản xuất, kho bảo quản và dây chuyền công nghệ sản xuất Oxy phải được thẩm duyệt thiết kế về PCCC và trang bị phương tiện PCCC phù hợp.
+ Trong quá trình sản xuất phải thực hiện nghiêm ngặt các điều kiện an toàn về PCCC theo quy định và đảm bảo các các quy trình sản xuất theo từng yêu cầu cụ thể.
+ Trong khu vực nhà xưởng sản xuất chỉ được sử dụng động cơ đốt trong hoặc động cơ điện.
+ Không bố trí các thiết bị sinh lửa, sinh nhiệt trong nhà máy và các kho chứa.
+ Phải xây dựng phương án chữa cháy, phương án cứu nạn, cứu hộ phù hợp đối với từng khu vực của trạm Oxy.
+ Căn cứ trên quy mô của đám cháy để sử dụng các loại chất chữa cháy phù hợp.
3.2. Đối với quá trình vận chuyển Oxy
+ Phương tiện vận chuyển phải sử dụng loại sàn sàn gỗ. Nếu là xe sàn sắt nhất thiết phải có các tấm đệm dưới sàn xe bằng cao su hoặc ván gỗ. Sàn xe phải sạch sẽ, tuyệt đối không dính dầu mỡ.
+ Cấm kết hợp chở chung với các vật tư, nhiên liệu hoặc các chất dễ cháy, nổ khác trên cùng một thùng xe.
+ Cấm vận chuyển Oxy chung với người, gia súc và các hàng hóa khác.
+ Bình chứa sản phẩm phải có vòng cao su hoặc xếp giữa các chai phải có lớp đệm êm, lớp dưới cùng phải chèn chặt, tránh xô lăn.
+ Không xếp chai cao quá thành xe, xếp cân đối giữa xe và đầu van chai cùng chiều.
+ Khoá thành xe, chuyên chở phải chắc chắn, quá trình chuyên chở phải nhẹ nhàng, tránh chấn động mạnh. Các kiện hàng phải xếp khít với nhau, phải chèn lót tránh lăn đổ, xê dịch.
+ Sau khi bốc dỡ một phần hóa chất nguy hiểm trên phương tiện vận chuyển phần còn lại phải chèn buộc cẩn thận đảm bảo không lăn, đổ xê dịch trước khi tiếp tục vận chuyển.
+ Trường hợp vận chuyển bằng xe bồn thì xe bồn phải là xe chuyên dụng vận chuyển Oxy.
3.3. Đối với việc bảo quản Oxy tại nơi sử dụng
+ Bình chứa sản phẩm phải để vào kho chứa hoặc nơi râm mát. Nếu để ngoài trời phải có các phương tiện che nắng, tránh để hấp thụ nhiệt cao sẽ làm tăng áp suất của bình (nhiệt độ khu vực tồn chứa không được cao hơn 52oC).
+ Kho phải bố trí ở nơi ít người qua lại, thoáng mát, khô ráo, tránh chấn động mạnh và cách xa nguồn nhiệt.
+ Không để lẫn bình sản phẩm với dầu, mỡ hoặc các chất dễ cháy, nổ khác.
+ Bình để trong kho xếp đứng thì nền phải bằng phẳng, chắc chắn và có thanh giằng phân thành lô. Nếu xếp nằm thì giữa các lớp phải có tấm đệm êm. Giữa các lô phải có khoảng cách đi lại để kiểm tra.
+ Tuyệt đối không sinh hoạt hoặc ở tại trong kho.
+ Đèn chiếu sáng trong kho phải là loại đèn phòng nổ.
+ Thường xuyên kiểm tra độ xì hở. Nếu phát hiện bình nào không an toàn cần phải báo cáo để xử lý kịp thời.
+ Không lưu trữ chung chai chứa khí Oxy với các chai chứa khí nguy hiểm khác hoặc vật liệu dễ cháy.
+ Khu vực bảo quản phải được niêm yết biển cảnh báo nguy hiểm, biển cấm lửa tại vị trí dễ quan sát để thực hiện.
+ Đối với các trạm cấp Oxy trung tâm tại các trung tâm y tế, ngoài các yêu cầu nêu trên, phải bố trí trạm cấp Oxy tại nơi có ít phương tiện giao thông qua lại, rào chắn bằng kết cấu cố định, vững chắc để ngăn cản sự va chạm từ bên ngoài và phải bố trí đường ông dẫn Oxy từ trạm vào trong nhà đảm bảo an toàn, không cản trở di chuyển.
3.4. Đối với quá trình sử dụng
+ Trước khi sử dụng cần phải kiểm tra toàn bộ khuôn tay, phương tiện sử dụng, dụng cụ đóng mở bình, van… không được dính dầu mỡ.
+ Kiểm tra đồng hồ đo và các bộ phận có liên quan đến quá trình sử dụng (đồng hồ giảm áp phải tốt, áp kế làm việc).
+ Tất cả các gioăng đệm kín phải làm bằng vật liệu quy định, không dính dầu mỡ.
+ Tuyệt đối không tháo đầu êcu chặn của van khi trong chai còn áp suất.
+ Đóng mở van chai phải nhẹ nhàng và từ từ, tránh xung áp.
+ Sử dụng phải để cách xa ngọn lửa trần trên 10m.
+ Khi ngừng sử dụng phải đóng van chai lại.
+ Không nạp khí khác loại vào chai.
+ Lưu ý: Những người chưa qua hướng dẫn, đào tạo không được sử dụng bình chứa áp lực; người sử dụng không được tự ý sửa chữa, thay đổi, tháo bỏ bất kỳ bộ phận nào của chai chứa khí hoặc van, kể cả cơ cấu giảm áp, các phụ kiện khác; người sử dụng chai khí phải tuân thủ các quy định an toàn khác có liên quan như an toàn làm việc trong không gian kín, an toàn phòng cháy, nổ…; người sử dụng có trách nhiệm đảm bảo khu vực làm việc sạch sẽ, không có mối nguy trượt ngã. Thực hiện thu gom dụng cụ và vật tư, dọn dẹp vệ sinh, vận chuyển rác và rác thải nguy hại sau mỗi ca làm việc.
- Xử lý tình huống cháy, nổ khí Oxy
– Tại các khu vực sản xuất, bảo quản Oxy, trạm cấp khí Oxy trung tâm, nơi đặt bình khí phải được trang bị các bình chữa cháy xáy tay sử dụng hóa chất khô hoặc khí CO2 (không sử dụng các bình bột chữa cháy). Đối với đám cháy nhỏ, sử dụng chất chữa cháy là hóa chất khô hoặc khí CO2 để chữa cháy.
– Đối với đám cháy lớn thì phun nước dạng sương hoặc sử dụng bọt thông thường để chữa cháy.
– Trong mọi trường hợp, với các đám cháy có chứa bình khí nén Oxy cần nhanh chóng đưa các bình này tới nơi an toàn nếu có thể. Trong trường hợp khẩn cấp, không thể di dời các bình chứa này, phải làm mát bề mặt bình bằng nước để tránh nổ vật lý do tăng áp suất khí trong bình bởi nhiệt độ.
– Gọi ngay số điện thoại 114 để báo cháy hoặc sử dụng ứng dụng Help 114 để báo cháy nhanh, chính xác./.
Phòng Cảnh sát PCCC&CNCH – Công an TP Hồ Chí Minh